Κάτι παραπάνω από ατομική έκθεση, η εικαστική εγκατάσταση με τίτλο AMVRAKIA.MIA του Πάνου Χαραλάμπους, συγκεντρώνει τις κύριες προβληματικές του βιωματικού ερευνητικού έργου του καλλιτέχνη και ανακεφαλαιώνει κομβικά στοιχεία της δουλειάς του. Kαθηγητής Τέχνης και πρώην πρύτανης της Ανώτατης Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, ο Πάνος Χαραλάμπους, ανήκει στην σφαίρα των διεπιστημονικών εικαστικών. Γεννημένος στο Ξηρόμερο Ακαρνανίας, ο Χαραλάμπους σπούδασε στην ΑΣΚΤ. Έζησε και εργάσθηκε στην Ιταλία όπου επηρεάστηκε από την Αrte Povera και την τέχνη Αρχείου. Στο έργο του συνυπάρχουν επιστήμες όπως Κοινωνική Ανθρωπολογία, Λογοτεχνία και Μουσική.
Η εγκατάσταση AMVRAKIA.MIA στη γκαλερί Citronne, ενσωματώνει ηχητικά γλυπτά, επιτοίχια έργα και βίντεο. Κάθε έργο αποτελεί ένα κεφάλαιο της μη γραμμικής αναδίφησης του καλλιτέχνη στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Αμβρακία. Πρόκειται για τον τόπο που διέπει το σύνολο της δουλειάς του Χαραλάμπους όχι ως ένα παρελθόν. Είναι ο τόπος καταγωγής που συγκροτεί την ταυτότητα του εικαστικού και λειτουργεί σαν αφετηρία δημιουργίας νέων συναρμογών στο σήμερα.
Η AMVRAKIA.MIA του Χαραλάμπους συγκροτεί μία “επιτελεστική τοπιογραφία” η οποία ορίζεται από ενέργειες και δράσεις που συνθέτουν έναν “τόπο”. Μία δίνη από υλικά τεκμήρια και αρχειακό υλικό. Μια δίνη από σχήματα, ήχους και συμβάντα γεμάτη αναφορές στο υγρό στοιχείο, στα πανηγύρια και στην αγροτική ψυχαγωγική παραγωγή.
Η ιδιαίτερη πατρίδα ως ταυτότητα
“Προσπαθώ να συγκροτήσω ένα τοπίο” αναφέρει ο Πάνος Χαραλάμπους για το AMVRAKIA.MIA. “Αυτό συγκροτείται ως ένα tableau vivant, μέσα από δράσεις κοινοτικού τύπου, όπως είναι η καπνοπαραγωγή, τα λαϊκά πανηγύρια και η διασκέδαση. Η πρόθεσή μου δεν είναι να χρησιμοποιήσω το παρελθόν όπως ήταν, νοσταλγικά, αλλά σαν μια δύναμη που μπορεί να επικαιροποιείται και να επανέρχεται ως ανάγκη παροντική. Γι’ αυτό χρησιμοποιώ υλικά απαξιωμένα, σαβούρα ουσιαστικά, υπολείμματα από την καπνοπαραγωγή, ποτήρια βεντούζας από κλειστά εργοστάσια, αφίσες από πανηγύρια”.
Η δική μου δράση έχει να κάνει με την επούλωση του τραύματος, του πένθους δηλαδή που δημιούργησε η απώλεια της αγροτικής κουλτούρας, η οποία ταυτίζεται με την παιδική μου ηλικία στο Ξηρόμερο Ακαρνανίας, μία από τις εμβληματικές καπνοπαραγωγικές περιοχές της χώρας, φημισμένη επίσης για τα λαϊκά πανηγύρια της. Την εποχή εκείνη, στις δεκαετίες του 1980-1990, η επαρχία άδειασε πληθυσμιακά. Kαι όσοι παρέμειναν εκεί ούτε πρωτογενώς αγροτικός πληθυσμός είναι ούτε καν μοντέρνος. Είναι άνθρωποι δίχως παραγωγή, δίχως ψυχαγωγία, παρέμειναν ουσιαστικά άθυμοι, ανεόρταστοι… Αυτή η συνθήκη απασχολεί όλο το έργο μου, ό,τι έχω κάνει έως τώρα, πάντα με την ίδια ένταση…, όχι με τις ίδιες προτεραιότητες”.
Σωλήνες νερού μέσα σε γκαλερί
Μέρος της έκθεσης AMVRAKIA.MIA είναι η in situ εγκατάσταση που εκτείνεται κατά μήκος της γκαλερί Citrone, δημιουργώντας μία σύγκριση ανάμεσα στον κλειστό χώρο του αστικού διαμερίσματος και το εκτενές της αγροτικής υπαίθρου. Τα επιμέρους τμήματα της εγκατάστασης συνδέονται με αρδευτικούς σωλήνες που λειτουργούν ως φυσικά ηχεία. Μέσα τους ρέουν και από αυτούς αναβλύζουν εναλλασσόμενοι αναμεμειγμένοι ήχοι από τα πανηγύρια, τη φύση και το νερό.
“Το νερό είναι ένα ισχυρό στοιχείο είτε ως ιδεατή παρουσία είτε ως εκκωφαντική απουσία. Είναι ορατό υπαινικτικά μέσα από το κατασκευασμένο τεχνητό αντικαθρέφτισμα της λίμνης ή παρίσταται ως άκουσμα, ως “λάλον ύδωρ”, μέσα από τους σωλήνες της ύδρευσης και της άρδευσης” σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη. Ακολουθώντας τους σωλήνες άρδευσης, ο θεατής φτάνει στο δεύτερο τμήμα της εγκατάστασης όπου μεταφέρεται στην υποβλητική συνθήκη των πανηγυριών.
Ένα περιστρεφόμενο βινίλιο σε μεταλλικές λεκάνες που επιπλέουν μέσα σε νερό. Δίπλα οι αφίσες του θρυλικού τραγουδιστή δημοτικών τραγουδιών Τάκη Καρναβά και η γλυπτική κάτοψη της λίμνης Αμβρακίας ως πίστα χορού μαζί με την βιντεοπροβολή Αn eagle was standing… του αργού τσάμικου-περφόρμανς του καλλιτέχνη πάνω σε μία άλλη γυάλινη σκηνή. Ίχνη και οπτικές μεταφορές επιτελέσεων οργανικά συνδεδεμένων με την φύση και την παράδοση. Εικαστικές αναφορές που υποδηλώνουν την μέθεξη κατά την οποία ο εαυτός μετατίθεται εκτός ορίων.
Η κυκλικότητα του χρόνου
Στο πρώτο τμήμα της εγκατάστασης AMVRAKIA.MIA του Πάνου Χαραλάμπους, δύο μεγάλα επιτοίχια έργα από φύλλα καπνού (Ήλιος Ι, Ήλιος ΙΙ) παραπέμπουν στην παρελθούσα ακμάζουσα καπνοπαραγωγή της περιοχής του Ξηρόμερου, στην αποξήρανση, στον ήλιο και στην κυκλικότητα του χρόνου. Αναφορά στην λίμνη Αμβρακία, το βίντεο La Gazza Ladra προσθέτει ένα νατουραλιστικό στοιχείο. Το παρελθόν και το γίγνεσθαι συναντώνται. Ο χρόνος διευρύνεται καθώς παρελθόν, παρόν και μέλλον αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία μίας διαρκούς ροής.
Ο Πάνος Χαραλάμπους αντλεί μοτίβα από την παρελθούσα ελληνική επαρχία και προβάλλει με το έργο του την ταυτότητα του ευρωπαϊκού, μεσογειακού νότου ως περιφέρεια. Με ελεγειακές αποχρώσεις, το έργο του υποδηλώνει την απώλεια, το διαφεύγον ενώ ταυτόχρονα διασώζει από την λήθη. Επικαιροποιεί παλιά, άχρηστα ή υποτιμημένα αντικείμενα μεταπλάθοντάς τα σε εργαλεία καλλιτεχνικής έκφρασης. Με αυτά τα απρόσμενα αντικείμενα τιμά τις ιδιαίτερες ποιότητες μίας “ελάσσονος σκηνής” που αναπνέει στις παρυφές της κυρίαρχης τέχνης.
Η έκθεση AMVRAKIA.MIA του Πάνου Χαραλάμπους στην γκαλερί CITRONΝΕ διαρκεί έως 21.05.2024. Η εγκατάσταση συνοδεύεται από την ομώνυμη δίγλωσση έκδοση που κυκλοφορεί από την Citronne Gallery και τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Πρόκειται για μια “έντυπη έκθεση” όπου λόγος και εικόνα συνιστούν μία τεκμηρίωση του πολύπλευρου έργου και της έρευνας του καλλιτέχνη.
Kείμενο, Μίνα Καραγιάννη Μουσειολόγος – Επιμελήτρια /@museum.ephemera
