Στη σύγχρονη εποχή, το συναίσθημα της μοναξιάς αποτελεί ένα θέμα που προκαλεί ευρεία συζήτηση και αντιμετωπίζεται διαφορετικά από τον καθένα. Η μοναξιά και η μοναχικότητα δεν είναι ταυτόσημες έννοιες. Μπορεί να αισθάνεσαι μόνη, σε συγκεκριμένες στιγμές, π.χ σε γιορτές ή διακοπές. Μπορεί, όμως, να είσαι εγκωβισμένη για χρόνια στα δίχτυα της μοναξιάς. Να βρίσκεσαι ανάμεσα σε πλήθος ανθρώπων και παρόλα αυτά, να νιώθεις μόνη.
Στην πραγματικότητα η μοναξιά πηγάζει από διαφορετικές αιτίες και συχνά συγχέεται με καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το βέβαιο είναι, πως αν αναφερθεί η λέξη μοναξιά σε μια συζήτηση, όλοι θα καταλάβουμε τι σημαίνει και πόσο οδυνηρή δοκιμασία είναι. Και η αλήθεια είναι πως όλοι είμαστε μοναχικοί σε κάποιο βαθμό, όσο κι αν προσποιούμαστε. Αλλά αυτό, είναι μέρος του να είσαι άνθρωοπος.
Οι τύποι της μοναξιάς
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι μοναξιάς: Η υποκειμενική και η αντικειμενική. Η αντικειμενική μοναξιά, αναφέρεται στη φυσική κατάσταση του να είναι κάποιος άνθρωπος μόνος ή κοινωνικά απομονωμένος. Από την άλλη, η υποκειμενική μοναξιά, αναφέρεται στο αίσθημα του να είσαι μόνος, ακόμα κι αν στην πραγματικότητα δεν είσαι. Είναι μια συναισθηματική και όχι φυσική κατάσταση. Πρόκειται για αυτό το υποκειμενικό, οδυνηρό συναίσθημα της ασυμφωνίας μεταξύ επιθυμητού και πραγματικού επιπέδου κοινωνικής σύνδεσης.
Επιδημία μετά την πανδημία
Ζούμε στον απόηχο μιας άνευ προηγουμένου κοινωνικής απομόνωσης. Ζούμε μια επιδημία μοναξιάς μετά την πανδημία, οι κοινωνικές επιπτώσεις της οποίας είναι διάχυτες και δεν έχουν εξασθενίσει ακόμα. Οι συνήθειες κοινωνικοποίησης έχουν αλλάξει. Μάθαμε να συναντιόμαστε στο διαδίκτυο και να εργαζόμαστε από το σπίτι. Αυτές οι αλλαγές, οδήγησαν στη μείωση της προσωπικής αλληλεπίδρασης. Ζούμε σε μια εποχή όπου η περιήγηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας κάνουν να πιστεύουμε ότι όλοι είναι χαρούμενοι και ευτυχισμένοι. Μακάρι να ήταν, αλλά δεν είναι.
Πολλές φορές, όταν οι πελάτες μου μοιράζονται μαζί μου ότι αισθάνονται κατάθλιψη ή παλεύουν με το άγχος, απλά αρνούνται να παραδεχθούν πως αισθάνονται μόνοι μέσα σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει. Δεν συναντώ, σχεδόν ποτέ, μια ανάρτηση στα social όπου κάποιος να λέει, “είμαι μέσα σε ένα πλήθος ανθρώπων, αλλά αισθάνομαι εντελώς άβολα και δεν νομίζω ότι κανείς ξέρει πραγματικά πόσο λυπημένος είμαι σήμερα”. Δε συναντώ πουθενά να δηλώνεται η πραγματικότητα που δεν είναι πλασματική, αλλά αυθεντική και γνήσια.
Η επίδραση της μοναξιάς στην ψυχική μας υγεία
Το να νιώθεις μοναξιά δεν είναι πρόβλημα ψυχικής υγείας. Αλλά το να έχεις ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας, μπορεί να αυξήσει τα συναισθήματα μοναξιάς. Ωστόσο, ο ποιοτικός χρόνος με τον εαυτό σου, είναι σημαντικός. Οδηγεί σε αυτοανακάλυψη, δημιουργική σκέψη και αυτοστοχασμό. Η μοναξιά και η μοναχικότητα δεν είναι το ίδιο πράγμα. Ενώ η μοναχικότητα είναι επιλογή, η μοναξιά είναι μια οδυνηρή, ανεπιθύμητη απομόνωση, που έχει άμεση επίδραση στην ψυχή.
Οι κοινωνικοί επιστήμονες έχουν ποσοτικοποιήσει τις σωματικές επιπτώσεις του αισθήματος μοναξιάς και τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά. Οι ψυχολόγοι, αποφάνθηκαν, πως η κοινωνική απομόνωση έχει αντίκτυπο στην υγεία συγκρίσιμο με την επίδραση της υψηλής αρτηριακής πίεσης, της έλλειψης άσκησης, της παχυσαρκίας ή του καπνίσματος. Επίσης, οι λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες, δείχνουν, ότι η περιοχή του εγκεφάλου που ενεργοποιείται από την κοινωνική απόρριψη είναι η ίδια με αυτή που εμπλέκεται στον σωματικό πόνο.
Είμαστε κοινωνικά πλάσματα, και είναι λογικό ότι, αν δεν είμαστε σε θέση να λειτουργήσουμε έτσι, θα νιώθουμε λιγότερο ευτυχισμένοι. Στην πραγματικότητα, οι επιπτώσεις της μοναξιάς στη διάθεση και στις γνωστικές μας λειτουργίες μπορεί να είναι πολύ βαθύτερες. Η ενστικτώδης ανάγκη μας να “ανήκουμε” είναι τόσο θεμελιώδης, όσο και η ανάγκη για τροφή, νερό και στέγη. Είναι κι αυτό μια μορφή επιβίωσης.
Η “φιλία”
Ο Αριστοτέλης, στα “Ηθικά Νικομάχεια”, αναφέρει ότι τα ανθρώπινα όντα έχουν κοινωνικές ανάγκες. Όταν αυτές οι ανάγκες ματαιώνονται, υποφέρουμε. Η “μοναξιά” δίνει όνομα στα βάσανά μας και αυτό που χρειαζόμαστε είναι, οι φίλοι. Το όραμα του Αριστοτέλη για τη φιλία είναι πιο περιεκτικό. Λέγοντας “φιλία” εννοεί κάθε είδους σχέση ακόμα και τις οικογενειακές ή ρομαντικές, τοποθετώντας τες στο κέντρο της ζωής μας ως κοινωνικά ζώα, αποκρούοντας τη μοναξιά.
Αναζητώντας λύση
Η μοναξιά, η οποία περιλαμβάνει μια έντονη προσωπική εμπειρία απόρριψης και αποσύνδεσης από τους υπόλοιπους συνανθρώπους, χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση για την καταπολέμησή της. Πιστεύω στις παρεμβάσεις θετικής ψυχολογίας, οι οποίες προσφέρουν ένα σύνολο επιστημονικών εργαλείων που εστιάζουν στην αύξηση της ευτυχίας, της ευημερίας και των θετικών γνώσεων και συναισθημάτων. Αυτές οι τεχνικές, όπως έχει αποδειχθεί, αντιμετωπίζουν τα αρνητικά μοτίβα σκέψης που σχετίζονται με τη μοναξιά και τονώνουν τη σεροτονίνη του εγκεφάλου. Έτσι, αν είσαι μοναχικό άτομο είσαι ικανή να αυξήσεις τις κοινωνικές σου σχέσεις και να συμμετέχεις σε δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν μόνιμες αλλαγές στην ατομική και κοινωνική σου ευημερία.
Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσεις ότι δε χρειάζεσαι ένα δισεκατομμύριο φίλους για να καταπολεμήσεις το αρνητικό συναίσθημα της μοναξιάς. Είναι θέμα ποιότητας και όχι ποσότητας. Εστίασε στην ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων. Όταν γνωρίζεις ότι κάποιος σε νιώθει πραγματικά και ότι μπορείς να τον εμπιστευτείς, αυτό ωφελεί την ψυχική, ακόμη και τη σωματική σου υγεία.
Μοναξιά: Το πιο ανθρώπινο συναίσθημα
Το αίσθημα της μοναξιάς είναι έμφυτο μέρος της ανθρώπινης ψυχής. Δεν μπορεί να λυθεί όπως ένα παζλ. Μπορεί μόνο να ανακουφιστεί και να γίνει λιγότερο επώδυνο. Κυρίως, με την αύξηση της επίγνωσης για αυτήν την οδυνηρή κατάσταση που όλοι πρέπει να υπομείνουν με κάποιο τρόπο, σχήμα ή μορφή, κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής τους. Ο κόσμος φαίνεται τόσο διαφορετικός όταν νιώθεις μόνος. Η αξία σου δεν γίνεται αντιληπτή, όμως στην πραγματικότητα, είναι ανεκτίμητη και αδέσμευτη. Το να είσαι χωρίς φίλους σημαίνει να νιώθεις τον εαυτό σου να συρρικνώνεται, να εξαφανίζεται.
Η διέξοδος από τη μοναξιά περνάει μέσα από τη φροντίδα των αναγκών των άλλων ανθρώπων, τη χάραξη ενός δρόμου που οδηγεί από το σεβασμό και τη συμπόνια στην αγάπη. Ο σεβασμός, η συμπόνια και η αγάπη είναι ισχυροί τρόποι για να συνειδητοποιήσεις ότι κάποιος κοντά σου έχει σημασία. Κι αν πρέπει να κρατήσεις μια φράση σαν “φάρμακο” για τη μοναξιά, αρκεί μόνο αυτή: Δώσε σημασία στον άνθρωπο δίπλα σου!
Κεντρική φωτογραφία, Cottonbro Studio / Pexels.
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου.
